Essen heeft een probleem van overlast, die af en toe overhelt naar vandalisme en kleine (mogelijk zelfs grotere) criminaliteit.  Dat is niet meteen een problematiek waar we als landelijke gemeente mee vertrouwd zijn.  Het is ook gemakkelijk om ze grotendeels te ontkennen of te minimaliseren, want ze hoort niet bij Essen.  Voor wie er enkele straten vandaan woont, kan het probleem zelfs snel wat “verder van ons bed” lijken, ook al is dat eigenlijk niet zo.  We kunnen ook lang over de oorzaken discussiëren – en dat is een discussie die we politiek niet uit de weg moeten gaan, maar ze lost niets op.  Net zoals de kop in het zand steken niets oplost.

Of we het nu willen of niet, Essen is op dit vlak een (voor)stad geworden, met een (voor)stedelijke problematiek.  Voor een belangrijk stuk, maar niet uitsluitend, lijkt het daarbij om een problematiek te gaan die voor een deel werd geïmporteerd uit de meest nabije stad, Roosendaal.  Of breder, uit de Nederlandse buurtregio van onze gemeente.  Het lijkt daarom aangewezen om voor de aanpak ervan ook ons licht op te steken bij de Nederlandse collega’s en elders waar er meer ervaring is hiermee.

Uit eerdere discussies in de gemeenteraad blijkt dat we het er allemaal over eens zijn dat er een combinatie nodig is van repressie en preventie.  Voor het eerste rekenen we uiteraard vooral op de politie.  Van hen verwachten we dat ze hier nog meer aandacht aan besteden, en ook dat ze alerter zijn voor mogelijke criminele feiten die een voedingsbodem voor overlast kunnen geven (winkels die vooral als dekmantel fungeren, illegale arbeid…).

Aan preventie kan en moet de politie uiteraard ook meewerken, maar het is vooral een zaak van de gemeente zelf, waar we onze eigen verantwoordelijkheid moeten opnemen.  De discussie over een vorm van “straathoekwerk” of een samenwerking met een organisatie zoals de vzw Arktos sleept echter al te lang aan.  Bovendien is een te vrijblijvende aanpak niet wenselijk.  Integendeel, een sterk aanklampend beleid, waarbij gezinsleden overlast veroorzaken zeer regelmatig worden gecontacteerd met de vraag of en hoe er kan worden meegeholpen om problemen te voorkomen, is noodzakelijk.  Daarbij is het ook belangrijk om de groepen in kaart te brengen waarover het hier gaat : wat is hun socio-economische achtergrond, wat is hun culturele achtergrond, met welke verwachtingen zijn zij en hun ouders hier beland – en hoe kunnen we daarop inspelen.

Een aanknopingspunt kan mogelijk worden gevonden met de “eropaf”-methodiek zoals die bijvoorbeeld ook in Roosendaal worden gehanteerd, waarbij mensen van wie wordt vermoed dat ze in een probleemsituatie zitten kunnen worden gecontacteerd.  Een dergelijk “eropaf”-team kan dan samenwerken met OCMW, politie, CLB, andere welzijnsdiensten… zodat mensen concreet worden verder geholpen en er ook een eenduidige aanpak kan worden uitgewerkt.  Via het team kunnen de betrokken jongeren ook meer bij hun wijk en leefomgeving worden betrokken.

Met die combinatie van “outreach” en “ketensamenwerking” werden bijvoorbeeld in Rotterdam goede resultaten geboekt, en dat inspireerde steden in Nederland en bij ons.  In feite gaat het om een vorm van “bemoeizorg” en aanklampende hulpverlening : ook al stellen de mensen zelf geen vraag naar hulp, het team gaat er toch op af, belt aan en blijft aanbellen tot ze binnen mogen.  Omdat we als gemeenschap bezorgd zijn.  Omdat iedereen het waard is dat er geluisterd wordt.  Omdat het storende gedrag moet stoppen.  Daarbij wordt vooral gewerkt op basis van signalen (van de school, van de huisarts, van de buren, van de politie,…) dat er zaken niet goed lopen in een gezin en vanuit de bezorgdheid om te willen weten wat er aan de hand is en  mee te werken aan hoe het beter kan.  Dat kan zich bijvoorbeeld ook concreet uiten in iemand van het team die met de ouders en de jongere mee op oudercontact kan, mee spreekbuis kan zijn en mee een gedragskaart op maat kan maken in plaats dat  de jongere weer van school gegooid wordt – om zo een wereld van verschil te maken voor die jongere zelf.

Bovendien laat het ook een snellere aanpak toe van de eigenlijke ongewenste of strafbare feiten : deze kunnen meteen door de politie aan het team worden gesignaleerd om zo tot een zinvolle minnelijke schikking te komen zonder dat een trage gerechtelijke procedure (met risico van seponering, …) moet worden ingezet.

Een samenwerking met een vzw als Arktos, bijvoorbeeld om een vrijetijdsaanbod of iets rond werk mee uit te bouwen, kan dan in een tweede fase komen.  Maar de kern van het beleid, de aanklampende aanpak zelf, kunnen we niet uitbesteden, het is onze eigen verantwoordelijkheid.  Essen moet hier dus zelf in investeren, door een gespecialiseerd team van een twee- à drietal mensen aan te werven.  Door dezen in de gemeentelijke werking in te bedden, zal de samenwerking met andere betrokken diensten veel vlotter verlopen.  Bovendien kan hun actie gekoppeld worden aan onze beleidsprioriteiten.

Tenslotte vereist dit een consequente houding van het bestuur, waarbij we overlast niet tolereren of minimaliseren en de betrokkenen en hun omgeving (met name de ouders) erop aanspreken, maar ook van de Essenaren zelf, via de BINs en daarbuiten, volgens het principe “horen, zien en melden.”  Iedereen in Essen is mee verantwoordelijk voor de leefbaarheid in onze gemeente.

Essen is een warme gemeente, waar samen-leven en samen-komen centrale waarden zijn, die we willen behouden en actief moeten promoten.  We moeten vaststellen dat het soort overlast dat we in sommige wijken waarnemen de Essense samenleving zoals we ze kennen en zoals we ze willen ondermijnen.  Het zal niet eenvoudig zijn om het tij te keren, en er zijn geen wondermiddelen, maar we moeten er wel vandaag doortastend en doordacht aan beginnen.