De uitslag van de Essense gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober en de coalitievorming in de dagen nadien roepen veel vragen op. We proberen ze hieronder te beantwoorden. Ook uw vragen zijn welkom ! Stuur ze naar info@nvaple.be
De verkiezingen
1. Wie won de gemeenteraadsverkiezingen ?
N-VA/PLE behaalde de meeste stemmen en de meeste zetels in de gemeenteraad. N-VA/PLE boekte ook de sterkste vooruitgang :
| Stemmen | Percentage | Zetels | |
| N-VA/PLE | 3.759 (+613) | 34,7% (+4,7) | 10 (+1) |
| CD&V | 3.757 (+99) | 34,7% (-0,2) | 9 (-1) |
| sp.a | 1.926 (+110) | 17,8% (+0,4) | 4 (=) |
| VB | 1.043 (+221) | 9,6% (+1,8) | 2 (+1) |
| Andere | 351 (-687) | 3,2% (-6,7%) | 0 (-1) |
2. Gingen CD&V en sp.a (de vorige coalitie) samen vooruit ?
Met één lijst minder dan in 2012 was het niet zo moeilijk om vooruit te gaan. Toch was hun vooruitgang miniem: +0,2% van de stemmen, waarbij sp.a (+0.4%) iets meer won dan CD&V (-0.2%) verloor. N-VA/PLE boekte een winst van +4,7%.
3. Wie haalde de meeste voorkeurstemmen ?
In voorkeurstemmen ziet het lijstje er zo uit :
| 1. Gaston Van Tichelt (CD&V) | 1.690 (-326) |
| 2. Dirk Smout (N-VA/PLE) | 1.050 (+222) |
| 3. Geert Vandekeybus (N-VA/PLE) | 891 (+256) |
| 4. Helmut Jaspers (sp.a) | 780 (-153) |
| 5. Dirk Konings (CD&V) | 730 (+124) |
4. Hoe komt het dat twee stemmen verschil N-VA/PLE een zetel meer opleveren ?
De stemmen worden bij de gemeenteraadsverkiezingen in zetels omgezet via het systeem “Imperiali”. Daarvoor wordt een tabel gemaakt met de stemmen van alle partijen gedeeld door 2, door 3, door 4… Zo krijg je een reeks “kiescoëfficiënten”. Die worden gerangschikt, en de 25 hoogste krijgen een zetel. De 25e coefficiënt in dat lijstje is 341,73 voor N-VA/PLE, de 26e 341,55 voor CD&V. De laatste zetel ging dus naar N-VA/PLE. Zetels kunnen nu eenmaal niet in stukjes worden verdeeld.
5. Maakt N-VA/PLE niet te veel lawaai op basis van máár twee stemmen verschil ?
Sommige CD&V’ers vinden zelfs dat het maar één stem verschil is, want die ene kiezer had natuurlijk op hen moeten stemmen. Gaston Van Tichelt spreekt van een verschil van één zesduizendste van de kiezers. Voor ons telt élke stem. Elke Essenaar die haar of zijn stem heeft uitgebracht is belangrijk. Iedereen die heeft gestemd verdient respect. Ook die twee laatste mensen die voor N-VA/PLE hebben gestemd. Omdat ze een beter beleid in Essen willen.
De redenering van CD&V blijkt toch vooral dat hun partij récht heeft om te besturen, ook als een andere partij groter is. Vooral daarom wordt het kleine verschil in de verf gezet. Terwijl het net vanuit democratisch oogpunt gezond zou zijn dat de grootste partij de leiding zou nemen. Dat zou voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog betekenen dat er een nieuw bewind aan het roer zou komen in Essen.
Het schepencollege en de coalitie
6. We hebben de gemeenteraad verkozen, maar wie kiest de burgemeester en de schepenen ?
De burgemeester en de schepenen worden aangeduid met een akte. Die moet door een meerderheid van de gemeenteraadsleden ondertekend worden. In Essen zijn er dus minstens 13 van de 25 handtekeningen van raadsleden nodig. Als geen enkele partij 13 zetels heeft gehaald, maken meerdere partijen daartoe een coalitie. De wet bepaalt niet dat de grootste partij daar automatisch bij is.
7. Wat zijn de regels voor het vormen van een coalitie ?
Er zijn geen echte regels. Tegen 1 januari moeten de aktes met de handtekeningen van minstens 13 gemeenteraadsleden officieel worden neergelegd. Als dat niet lukt, kan de provinciegouverneur een bemiddelaar sturen. Maar normaal is het aan de partijen zelf om eruit te geraken. De gewoonte is dat de grootste partij daarbij het initiatief neemt. Het komt ook aan de partijen toe om “de wil van de kiezer” te interpreteren.
8. Hoe is de coalitievorming in Essen verlopen ?
Als grootste partij heeft N-VA/PLE na de bekendmaking van de verkiezingsuitslag zowel CD&V als sp.a uitgenodigd voor een gesprek. We hebben aan beide partijen voorgesteld om een coalitie te vormen, en op basis van de verkiezingsprogramma’s tot een sterk beleidsprogramma te komen. Als grootste partij hebben we aangegeven dat we ook de burgemeester wilden leveren, maar dat de sjerp zeker bespreekbaar was.
CD&V nam kennis van ons aanbod, en zou iets terug laten weten. De dagen daarop hebben we geen afspraak voor een gesprek met CD&V meer kunnen vastkrijgen, ook niet na herhaaldelijk aandringen.
Met sp.a zijn er twee gesprekken geweest : op zondag en op dinsdag. Er zijn ook enkele telefoongesprekken geweest. Op maandagavond kregen we een uitnodiging om op dinsdagavond over de inhoud van het beleid te spreken. Dirk Smout en Geert Vandekeybus zijn daarop ingegaan, en bereidden een sterk inhoudelijk dossier voor op basis van ons verkiezingsprogramma. Ze kregen echter van Helmut Jaspers en Arno Aerden meteen te horen dat sp.a al een akkoord met CD&V had. Niet één inhoudelijk argument werd er tegen N-VA/PLE ingebracht. Een faire kans hebben we dus niet gekregen. De gesprekken bleken een schijnvertoning.
Een klein uur na afloop van dat gesprek maakten sp.a en CD&V bekend dat ze een akkoord hadden getekend. Over de inhoud van het beleid werd niets bekendgemaakt. Deze coalitie heeft 13 zetels, dus een nipte meerderheid.
9. Waarom heeft N-VA/PLE geen coalitie gevormd met CD&V en een bestuur op poten gezet dat 70% van de Essenaren vertegenwoordigt ?
We mogen dan wel de grootste partij zijn, met de meeste winst, maar dit garandeert niet dat je dan in het bestuur komt. Ons kiessysteem vereist dat het bestuur minstens 50% van de bevolking vertegenwoordigt. Wij hebben 34.7% van de stemmen, dus moet je onderhandelen met de andere partijen om samen die 50% te halen. Dat kon zowel met CD&V als met sp a. Wij hebben getracht om met beiden ernstige gesprekken te voeren. Deze twee partijen konden echter samen ook 13 zetels bij elkaar brengen (9 + 4) en dus besturen. Zij hebben dit zo beslist, waardoor het bestuur nu 52.44% van de stemmen vertegenwoordigt, dus net genoeg. Een sterke coalitie van N-VA/PLE en CD&V die 70% van de Essenaren zou vertegenwoordigen heeft vanuit CD&V-hoek nooit een serieuze kans gekregen.
10. Wie wordt burgemeester en wie de schepenen ?
CD&V en sp.a beslissen daarover. Uit hun communicatie begrijpen we dat Gaston Van Tichelt nog eens zes jaar burgemeester blijft, en dat de schepenen Dirk Konings en Brigitte Quick bij CD&V verder doen. Voor sp.a zouden Helmut Jaspers en Arno Aerden in het schepencollege komen. De vijfde en laatste schepen is nog niet aangeduid, maar aangezien CD&V erg veel belang hecht aan voorkeurstemmen, wordt dat wellicht Brigitte Van Aert. Anderzijds was vóór de verkiezingen aangekondigd dat Steff Nouws schepen zou worden.
11. Is het niet normaal dat de persoon met de meeste voorkeurstemmen burgemeester wordt ?
Wie de discussies in andere gemeenten volgt, weet dat dit niet noodzakelijk zo is. We kunnen ook eens kijken naar wat er in Essen in 2006 gebeurde. De rangschikking van de voorkeurstemmen zag er toen zo uit :
| 1. Gino Veraart (sp.a) | 830 |
| 2. Frans Schrauwen (CD&V) | 776 |
| 3. Ludwig Caluwé (CD&V) | 767 |
| 4. Gaston Van Tichelt (CD&V) | 727 |
Ook toen vormden CD&V en sp.a een coalitie. Wie werd burgemeester ? Gaston Van Tichelt !
12. CD&V en sp.a kondigen vernieuwing in het schepencollege aan, is dat dan niet belangrijk ?
CD&V en sp.a gaan er in hun communicatie prat op dat ze met één schepen minder gaan besturen. Dat is echter geen keuze van hen, maar het gevolg van een verandering in de wetgeving ! Ze mogen nog maar 5 schepenen in plaats van 6 aanduiden. En dat enkele personen niet meer terugkomen, stond ook al vóór de verkiezingen vast. Frans Schrauwen stond niet meer op de lijst, Imelda Schrauwen werd niet opnieuw verkozen, en ook Jokke Hennekam had voordien aangekondigd dat ze niet meer in het schepencollege zou zetelen.
De positie van N-VA/PLE in de onderhandelingen
13. Wilde Dirk Smout wel burgemeester worden ?
Ja. Dirk zou graag burgemeester van Essen geworden zijn, en had daarom een jaar geleden reeds beslist dat hij in dat geval afscheid zou nemen van zijn huidige job in de haven. Dat was geen gemakkelijke beslissing, maar in het leven moet je keuzes maken, en hij heeft toen gekozen voor Essen.
14. Waren andere mensen van N-VA/PLE bereid om burgemeester te worden ?
Ja, ook dat was voor ons bespreekbaar en haalbaar.
15. Wilde N-VA/PLE koste wat het kost de burgemeester leveren ?
Neen. Een N-VA/PLE-burgemeester zou logisch geweest zijn, maar de sjerp was voor Dirk Smout en voor heel N-VA/PLE ondergeschikt aan het beleidsprogramma. Hadden we de burgemeesterssjerp moeten gunnen aan een coalitiepartner om echte verandering te brengen in Essen, dan hadden we die prijs willen betalen.
De rol van sp.a
16. Is het voor sp.a niet te moeilijk om met N-VA te besturen ? Mag dat van de nationale partijleiding ?
N-VA Essen is een deel van N-VA/PLE, maar N-VA/PLE is ook méér dan N-VA natuurlijk. Bovendien : in heel Vlaanderen worden coalities gevormd met sp.a én N-VA. Bijvoorbeeld in Hasselt, in Turnhout, in Mortsel, in Blankenberge, in Zemst, in Lebbeke, in Bornem, in Dentergem, in Herent, in Houthalen-Helchteren, … En wie weet volgt ook Antwerpen nog.
17. Sluiten de programma’s van CD&V en sp.a niet dichter bij elkaar aan dan het programma van N-VA/PLE ?
Neen. Al wie de moeite heeft genomen om de verkiezingsprogramma’s door te nemen, en al wie de Stemcheck op De Standaard/Het Nieuwsblad heeft gedaan, kon vaststellen dat het programma van N-VA/PLE op de meeste gebieden een stuk dichter bij sp.a aansloot dan het programma van CD&V, bijvoorbeeld op het vlak van leefmilieu en ruimtelijke ordening, twee domeinen die de sp.a als erg belangrijk beschouwt.
18. Hadden CD&V en sp.a een “voorakkoord” ?
In de kranten lezen we dat er vaak “voorakkoorden” worden gemaakt : afspraken vóór de verkiezingen om samen te besturen. We weten dat CD&V en sp.a in 2006 en in 2012 zo’n akkoord hadden. Of er deze keer ook één was, weten we niet. We weten wel dat CD&V en sp.a erg snel beslist hebben om samen te werken, wellicht zondag al. Dat door die keuze de grootste partij van Essen buitenspel werd gezet, bleek niet van tel.
De rol van de oppositie
19. Wat gaat N-VA/PLE nu doen ?
Onze 10 gemeenteraadsleden gaan hard werken vanuit de oppositie. Dat betekent dat we in de gemeenteraad de voorstellen gaan steunen die goed zijn voor Essen. We gaan die zelfs nog proberen te versterken. Slechte voorstellen, beslissingen die niet in de richting van een veiliger, leefbaarder, welvarender en actiever Essen gaan, die gaan we niet ondersteunen. We gaan er alternatieven voor aanreiken, uitleggen hoe het beter kan, proberen CD&V en sp.a te overtuigen dat ze op het verkeerde pad zitten. Maar als CD&V en sp.a hun wil doordrijven, dan kunnen we dat niet tegenhouden. Bovendien worden heel wat beslissingen niet door de gemeenteraad genomen, maar door het schepencollege, en daar zal N-VA/PLE dus niet in zitten. We kunnen over dat beleid wel vragen stellen, dossiers opvolgen, en nakijken of alles correct verloopt. Dat gaan we doen. We gaan zes jaar hard werken !
20. Kan N-VA/PLE wel samenwerken met anderen ?
Uiteraard. Ook de voorbije jaren zat N-VA/PLE in de oppositie. Goede voorstellen hebben we altijd gesteund, en we hebben de collega’s van CD&V en sp.a altijd met respect behandeld. Uiteraard hebben we soms hun beleid bekritiseerd. Dat is onze democratische taak. En we hebben het niet geapprecieerd dat veel beslissingen achter onze rug werden genomen, zonder dat we zelfs de kans kregen er vragen over te stellen. Samenwerking en respect moet van twee kanten komen. Ook de andere oppositie-partijen kunnen trouwens getuigen dat er met N-VA/PLE heel goed kan samengewerkt worden.
Ook nu steken we de hand uit, maar we vragen wel respect. Het is logisch dat er naar ons wordt geluisterd en dat onze vragen worden beantwoord. Dat de rol van de oppositie wordt gewaardeerd en dat onze inbreng niet wordt genegeerd. Het is ook logisch dat de grootste partij in de gemeenteraad de raad voorzit en de meeste commissies leidt. Het is logisch dat de grootste partij de gemeente vertegenwoordigt in een aantal intergemeentelijke organen. Als we dat respect krijgen, zullen we ook de burgemeester, de schepenen en de andere raadsleden van CD&V en sp.a respecteren.
21. Gaston Van Tichelt belooft toch dat hij rekening zal houden met het programma van N-VA/PLE. Volstaat dat dan niet ?
Het zou maar erg zijn als de burgemeester géén rekening zou houden met het programma dat de meeste Essenaren achter zich kreeg. Maar eerst zien en dan geloven : Van Tichelt beloofde dat bij de vorige verkiezingen ook. Dat verhinderde het volbouwen van Essen, de afbraak van het zwembad en het knoeiwerk aan Over d’Aa niet. Als Van Tichelt ons programma echt had willen uitvoeren, dan had hij met ons een bestuur moeten vormen. Wij weten immers beter dan wie ook hoe onze plannen gerealiseerd moeten worden.
De volgende verkiezingen
22. Heeft het wel zin om te gaan stemmen ?
Jazeker ! Als de verkiezingsuitslag in Essen één ding aantoont, dan is het dat elke stem een verschil kan maken. Gaan stemmen is zelfs de enige manier om echt iets te veranderen. Als N-VA/PLE 13 zetels had behaald, dan was er geen bestuur mogelijk geweest zonder ons. Wie dus niet langer wil dat de conservatieve coalitie van CD&V en sp.a een leidende rol in Essen speelt, moet volgende keer zeker voor N-VA/PLE stemmen ! Nog meer dan nu ! Als partijen een afspraak maken vóór de verkiezingen, en de kiezers zorgen ervoor dat ze samen niet aan 13 zetels geraken, dan zijn die afspraken waardeloos !
23. Reageert N-VA/PLE niet te zuur op wat er nu gebeurt ?
We zijn erg teleurgesteld. Omdat onze kiezers niet de verandering krijgen waar ze om vroegen. Omdat de sp.a niet naar de stemmen bij de eigen achterban heeft geluisterd die ook om vernieuwing vroegen. Omdat we opzij gezet werden zonder dat daar ook maar één inhoudelijk argument voor kwam. Omdat er valse argumenten worden gebruikt en valse geruchten worden verspreid om de coalitie tussen CD&V en sp.a te verantwoorden. Natuurlijk zijn we teleurgesteld. Natuurlijk antwoorden we op de onzin die we hier en daar te lezen en te horen krijgen. Maar we blijven een optimistische partij met een positief project voor Essen. We gaan er zes jaar lang keihard aan werken !